API tasarımında REST yıllardır standart olsa da, GraphQL son yıllarda ciddi bir alternatif olarak öne çıktı. Facebook tarafından 2015'te açık kaynak olarak yayınlanan GraphQL, özellikle kompleks veri gereksinimleri olan uygulamalarda tercih ediliyor.
REST API Nedir?
REST (Representational State Transfer), HTTP protokolü üzerine kurulu mimari bir yaklaşımdır. Kaynaklar (resources) URL'lerle temsil edilir ve HTTP metodları (GET, POST, PUT, DELETE) ile işlem yapılır.
REST Özellikleri
- Stateless (durumsuz) iletişim
- Kaynak tabanlı URL yapısı (/users, /posts)
- HTTP metodlarıyla CRUD operasyonları
- Standart HTTP durum kodları
- Cache mekanizmaları (ETag, Cache-Control)
GraphQL Nedir?
GraphQL, API'lar için bir sorgu dili ve çalışma zamanı (runtime) ortamıdır. Tek bir endpoint üzerinden istemcinin tam olarak ihtiyaç duyduğu veriyi sorgulamasına olanak tanır.
GraphQL Özellikleri
- Tek endpoint (/graphql)
- İstemci odaklı sorgular
- Tip sistemi (schema)
- İç içe sorgular (nested queries)
- Real-time abonelikler (subscriptions)
Karşılaştırma
Over-fetching ve Under-fetching
REST: Endpoint'ler sabit veri döndürür. İstemci ya fazla veri alır (over-fetching) ya da birden fazla istek yapmak zorunda kalır (under-fetching).
GraphQL: İstemci tam olarak ihtiyaç duyduğu alanları belirtir. N+1 sorgu problemi ortadan kalkar.
Versiyonlama
REST: /api/v1, /api/v2 şeklinde versiyon yönetimi gerekir.
GraphQL: Schema evrimi ile versiyon olmadan geliştirme. Deprecated alanlar işaretlenebilir.
Caching
REST: HTTP caching doğal olarak çalışır (GET istekleri).
GraphQL: Tüm istekler POST olduğu için özel caching stratejileri gerekir (Apollo Client, Persisted Queries).
Performans
REST: Basit sorgular için optimize, çok sayıda endpoint.
GraphQL: Kompleks sorgularda avantajlı, tek roundtrip. Ancak derin sorgular sunucu yükü artırabilir.
Ne Zaman REST?
- Basit CRUD operasyonları
- Caching kritik olduğunda
- Mikroservis mimarisinde
- Üçüncü parti entegrasyonlar
- Ekip REST'e aşina olduğunda
Ne Zaman GraphQL?
- Mobil uygulamalar (bandwidth optimizasyonu)
- Kompleks veri ilişkileri
- Hızlı iterasyon gerektiren projeler
- Birden fazla istemci (web, mobil, IoT)
- Real-time özellikler (subscriptions)
Hibrit Yaklaşım
Birçok şirket her iki teknolojiyi birlikte kullanıyor:
- Public API: REST (standart, kolay entegrasyon)
- Internal/Mobile API: GraphQL (esneklik)
- BFF (Backend for Frontend): GraphQL gateway
Popüler Araçlar
REST
- OpenAPI/Swagger (dokümantasyon)
- Postman (test)
- Insomnia (geliştirme)
GraphQL
- Apollo Server/Client
- GraphQL Playground/GraphiQL
- Hasura (instant GraphQL)
- Prisma (ORM + GraphQL)
Sonuç
REST ve GraphQL birbirinin alternatifi olmaktan çok, farklı ihtiyaçlara cevap veren araçlardır. Projenizin gereksinimlerini analiz ederek doğru teknolojiyi seçin. Gerektiğinde her ikisini birlikte kullanmaktan çekinmeyin.
